Onderzoek naar papier in al zijn verscheidenheid
Op dinsdag 11 juni organiseert Metamorfoze een kennisbijeenkomst over papier en conservering. Onderzoekers presenteren hun resultaten en vertellen over de wereld van het papier. Welke informatie is met nieuwe technieken uit papier te halen? Hoe kun je middeleeuwse handschriften het beste digitaliseren? Wat is het materieel verval bij kantoorkopieën? Wat weten we over de papierhandel in de Gouden Eeuw? Op de kennisbijeenkomst gaan de onderzoekers in op deze vragen.
Aanmelden
Datum: dinsdag 11 juni 2019
Locatie: Aula bij de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag
Programma
13.30 uur inloop met koffie en thee
14.00 uur start programma met:
- Welkom door Marg van der Burgh, programmamanager Metamorfoze
- Typologie van papier, wat maakt de verschillen?: dr. S.T.J. (Bas) van Velzen (Universiteit van Amsterdam)
Al vanaf de vroegste periode van het papiermaken kennen we verschillende papiersoorten. Wat doet de papiermaker om die soorten papier te maken en hoe verandert dat in de loop van de tijd? Kunnen wij, als huidige gebruikers en bewaarders van papier, de benodigde informatie uit het papier zèlf halen?
- De risico’s van het digitaliseren van Middeleeuwse manuscripten: Ilse Korthagen (KU Leuven) en Femke Prinsen (Universiteit van Amsterdam)
Middeleeuwse manuscripten lopen risico’s tijdens het digitaliseringsproces. Ilse Korthagen, heeft onderzocht hoe men die risico’s kan ondervangen. Om ervoor te zorgen dat bij het creëren van een digitale kopie geen waardeverandering of –vermindering optreedt bij het origineel, is de "Checklist voor het digitaliseren van manuscripten' ontworpen.
- Het lopende onderzoek van Fleur van der Woude (Universiteit van Amsterdam) en Marieke Kraan (KOP Papierrestauratie)
Fleur van der Woude richt zich met haar onderzoek op het ontwikkelen van concrete adviezen voor collectiebeheerders en restauratoren met betrekking tot de mechanische verwijdering van schimmels van papier. Daarnaast onderzoekt ze de factoren die schimmelgroei op papier vergroten, de mogelijkheden en beperkingen in detectie en interpretatie van schimmelgroei. En ze ontwikkelt een behandelstrategie.
Het onderzoek van Marieke Kraan gaat over restauratieverslagen. Wat is het doel? Wat is de waarde en welke eisen hebben de verschillende gebruikers en belanghebbenden (wetenschappers, collectiebeheerders, restauratoren). Niet alleen de herkomst, het gebruik, de waardering, de referenties naar het object, de tentoonstellingsgeschiedenis en de bewaargeschiedenis zijn van belang, maar ook de fysieke toestand en de fysieke veranderingen. Het gaat bij dit onderzoek niet om het ontwikkelen van een protocol of ideale restauratieverslag, maar om het inventariseren van de elementen die in een discussie een rol zouden moeten spelen.
15.15 uur: Pauze
- De Nederlandse papierhandel in de Gouden Eeuw: Megan K. Williams (Rijksuniversiteit Groningen)
De Gouden Eeuw was ook voor de Nederlandse papierhandeleen een gouden eeuw. De eerste papiermolens konden slechts een klein deel aan van de vraag. Het papier waarop Rembrandt tekende, waarop de bekende Leo Belgicus-kaart van Jodocus Hondius is gedrukt, waar Johann van Oldenbarnevelt op schreef, of waarmee de VOC haar vroege handelsrijk beheerde, moest dus worden ingevoerd. Megan vertelt over de herkomst en de betekenis van het papier dat zo belangrijk was voor de Gouden Eeuw.
- Materieel verval van kantoorkopieën: Claire Phan-Tan-Luu en Sophie van de Water (Stadsarchief Amsterdam)
Wat zijn kantoorkopieën? Hoe werden ze gemaakt en welke verschillende technieken werden er gebruikt in Nederland? Hoe vaak komen kopieën voor in de Amsterdamse archieven en is deze hoeveelheid substantieel? Deze vragen kwamen aan de orde in het eerste deel van het onderzoek. In het tweede deel zijn de stabiliteit en het verval van kantoorkopieën onderzocht. Hiervoor zijn de papieren en inkten van kopieën van verscheidene veelvoorkomende technieken op samenstelling geanalyseerd. Ook de lichtgevoeligheid van inkten zijn getest. De hoeveelheid kantoorkopieën bij het Stadsarchief is inzichtelijk gemaakt en is er een relatie gelegd met verschillende schadesoorten. De uitkomsten van dit onderzoek zijn verwerkt in een onderzoeksverslag.
- Conservering van animatie-artwork: Aafke Weller en Mette Peters (Eye Filmmuseum).
Het onderzoek begon met een inventarisatie naar de samenstelling en de conditie van de collectie animatietekeningen uit de collectie van het Eye Filmmuseum. Een belangrijke vraag was hoe dit specifieke materiaal het beste bewaard kan worden. Om het goed te kunnen beschrijven is een lijst met vaktermen opgesteld. Het onderzoeksproject is inmiddels afgerond en heeft een advies opgeleverd, een online schadeatlas en een gestandaardiseerde lijst met vaktermen.
- Het lopende onderzoek van Hilde Schalkx (Het Nieuwe Instituut)
De doelstelling van dit onderzoeksproject is het vergroten van de kennis over collecties bouwtekeningen en hun verval, in het bijzonder voor de collectie van Het Nieuwe Instituut. Daarvoor wordt materiaaltechnisch/analytisch onderzoek gedaan en een hulpmiddel ontwikkeld om collecties bouwtekeningen te inventariseren op schade. Het hulpmiddel zal bestaan uit een model voor schade-inventarisatie (gebaseerd op de huidige Universal Procedure for Archive Assessment – Maps and Drawings) en een Schadeatlas Bouwtekeningen om de relevante schadesoorten en materiaalsoorten te kunnen herkennen. De nadruk zal liggen op calqueerpapier.
17.00 uur afsluiting met borrel
Aanmelden
