Charlotte Sophie Rijksgravin von Aldenburg, gehuwd Bentinck, schreef tijdens haar lange leven (1715-1800) meer dan 25.000 brieven. In het najaar 2016 zijn deze brieven door het Gelders Archief, met financiering van Metamorfoze, online beschikbaar gesteld.
Ze correspondeerde met koningen en keizers, en maakte door haar afkomst en huwelijk deel uit van de meest illustere families van de Lage Landen en daarbuiten. Ruim tweehonderd jaar na haar overlijden dood verbindt zij haar nazaten, fascineert onderzoekers en wekt nog altijd de belangstelling bij het grote publiek.
De correspondentie van Charlotte Sophie Bentinck maakt deel uit van het familiearchief Bentinck dat in het voorjaar 2017 in zijn geheel online komt. De brievenverzameling van Charlotte Sophie Bentinck dingt overigens mee voor een nominatie voor het Memory of the World-register.
De vele aspecten van Charlotte Sophie Bentinck
In november 2016 bezocht ik een symposium op Kasteel Middachten in De Steeg, waar een nazaat van Charlotte Sophie woont. Ruim honderd genodigden waren aanwezig: wetenschappers, familie, medewerkers van het Gelders Archief en andere belangstellenden. Er waren colleges over het familiearchief, de rol van de Bentincks in de Nederlandse geschiedenis, de Duitse bezittingen van Charlotte Sophie, heraldische en kunsthistorische aspecten van de familie, de plaats van opvoeding en onderwijs en Charlotte Sophies privébibliotheek, Charlotte Sophies relatie met Voltaire en ten slotte haar omvangrijke muntenverzameling.
Charlotte Sophie als moderne vrouw
Vanuit het perspectief van de 21e eeuw lijkt het al te gemakkelijk Charlotte Sophie als moderne vrouw te beschouwen. Ze bezat een girlpower waar u en ik veel van kunnen leren. Haar persoon, karakter en intelligentie, en de omstandigheden, gebeurtenissen en besluiten die haar levensloop bepaalden maakten haar tot een onconventionele verschijning en wellicht ook een buitenstaander – en tegelijkertijd waren haar hele wezen en levensgeschiedenis doordrongen van de Verlichting, de intellectuele en persoonlijke ontwikkelingsmogelijkheden die het tijdsgewricht haar bood.
Tomeloze energie
Tijdens het symposium kreeg ik antwoord op de vraag die me vanaf het begin van het Metamorfozeproject heeft beziggehouden. Er zijn 25.000 brieven van en aan Charlotte Sophie aan ons overgeleverd, maar waarschijnlijk zijn het er meer geweest. Hoe doet een mens dat, zoveel papier beschrijven aan honderden correspondenten? Hoe moet je al die documenten versturen, ontvangen en bewaren als je zo’n zwervend bestaan leidt als Charlotte Sophie deed?
De archivaris die het Bentinck-archief heeft geïnventariseerd en zo ongeveer alle correspondentie heeft gelezen vertelde dat Charlotte Sophie een legertje schrijvers in dienst had om alle brieven die zij schreef te kopiëren. Daardoor hebben wij nu de mogelijkheid alle draden van haar Europese vriendschappelijke en zakelijke netwerk na te spinnen.
Bekijk het archief:
Alexandra Daniëls
Coördinator Archieven en Collecties
