In 2017 kon ik bij Veilinghuis Bubb Kuyper een aantal afleveringen van de Middelburgsche courant kopen uit 1787. Geen aangesloten reeks, maar losse afleveringen uit januari, juni, juli, augustus, september, november en december 1787.
Als conservator Oude Drukken van de Koninklijke Bibliotheek (KB) zoek ik naar mogelijkheden om de collectie kranten uit de vroeg-moderne tijd completer te krijgen. Vandaar dat ik met belangstelling het aanbod bij Bubb Kuyper bekeek. In de regel is het geen aanbeveling voor aankoop als het om losse afleveringen gaat, maar voor een oude krant als de Middelburgsche courant is dat een ander geval. Die is meestal slechts in losse plukjes overgeleverd. Bovendien horen pre-1800 kranten tot het aanschafgebied van de KB. Daar is een grote, representatieve collectie kranten van vóór 1800 aanwezig. Ook van de Middelburgsche Courant bezit de KB al een aantal afleveringen waar de aangeboden set een mooie aanvulling op is.
Kranten in Delpher
Maar waar is deze krant verder nog te vinden? Om te beginnen zocht ik in Delpher. Uit de jaren 1758 tot en met 1786 zijn ruim 150 afleveringen in Delpher digitaal beschikbaar. Dat is veel: volgens de beschrijving verschijnen er tussen 1758 en 1781 twee afleveringen per week, terwijl vanaf 1782 drie afleveringen gepubliceerd werden. De afleveringen in Delpher zijn afkomstig van “Zeeuwse instellingen”. Aan de beschrijving in hun catalogus is niet te zien dat de jaren 1787 tot en met 1814 onvolledig aanwezig zijn, omdat kranten niet tot op titelniveau beschreven zijn. Maar Delpher toont dat wel. (zie de afbeelding van de grafiek)
Toen ik vervolgens zocht in het Gemeenschappelijk Geautomatiseerd Catalogiseersysteem van OCLC, het systeem waarin alle beschrijvingen van de grote Nederlandse bibliotheken zijn ondergebracht, leek het of deze krant alom in Nederland aanwezig is. Maar als je beter kijkt, zie je een heel ander beeld. De KB heeft een twintigtal afleveringen uit de jaren 1771 tot en met 1808 en daar zijn nu dus een aantal aanvullende afleveringen uit 1787 bijgekomen; de UB Leiden heeft er een uit 1805; UB Utrecht heeft achttal jaren uit het begin van de negentiende eeuw nagenoeg compleet; de UB Amsterdam heeft enkele afleveringen uit 1791 en 1795; de UB Rotterdam heeft er twee: een uit 1786 en een tweede uit 1787.
Nieuwe nummers voor openbaar bezit
Denk je dus op het eerste gezicht dat de Middelburgsche Courant in Zeeland en bij heel wat Nederlandse bibliotheken te vinden is, in werkelijkheid is hij dus heel incompleet bewaard gebleven. Als dan een dergelijk lot met ontbrekende afleveringen op de veiling komt, is het zaak ervoor te zorgen dat het beschikbaar komt in openbaar bezit. Uiteraard is dan nog de vraag welke instelling dit lot moet kopen. Omdat de set prima aansluit bij de aanwezige nummers van de KB, besloot ik in dit geval in overleg met KB-collectiespecialist geschiedenis Huibert Crijns, te proberen dit lot aan de collectie van de KB toe te voegen.
In andere gevallen neem ik contact op met collega’s in den lande met de vraag of ze dit gezien hebben en of ze erop gaan bieden. Als zij gaan bieden, trek ik me terug. Zien zij ervan af, dan bied ik er alsnog op om ervoor te zorgen dat ontbrekend efemeer materiaal toch minimaal in één exemplaar voor het nageslacht bewaard zal blijven. Dan kan het daarna gedigitaliseerd worden en in Delpher worden opgenomen. Dat is het mooie van dat digitale systeem: het maakt niet meer uit in welke instelling een krant bewaard wordt, Delpher brengt ze allemaal samen opdat onderzoekers een one-stop shop voor hun onderzoek hebben.
Marieke van Delft
Conservator Oude drukken van de Koninklijke Bibliotheek
