Wij houden van papier

Ontzuren

Frank Ligterink ging in op de meest gestelde vraag bij Metamorfoze: wel of niet ontzuren? Voor het antwoord gebruikte hij een beslissingsdriehoek met: het uitgangsrisico, het neveneffect en de effectieve behandeling. Hierdoor kun je een keuze maken voor de meest geschikte behandeling. Voor het uitgangsrisico is het belangrijk om te bepalen hoe schadelijk het zuur in het papier is. Een pH lager dan 4,5 is kritiek, dan komt het papier in de gevarenzone en moet behandeling worden overwogen. 

Ontzuren from Metamorfoze on Vimeo.

Inktvraat

Birgit Reissland gaf een korte uitleg over het beslissingsmodel voor de behandeling van inktvraat. Ook hier kan dezelfde besluitvormingsdriehoek worden gebruikt.

Er is lang gedacht dat de samenstelling van inkt de bepalende factor was bij inktvraat/verzuring van inkt. Inmiddels weten we door onderzoek dat in feite alle inkt schadelijk is, maar dat drie andere factoren bepalend zijn voor de ernst van de inktvraat:

• de distributie van de inkt over het papier (is de inkt oppervlakkig aangebracht of is het papier verzadigd met inkt?)
• de mate van mechanische stress (hoe wordt het document behandeld)
• aanwezigheid van water (en dan met name de luchtvochtigheid, zeker bij papier dat slecht gelijmd is) 

Om te kunnen voorspellen hoe de inktvraat in de toekomst verloopt is een speciale tool ontwikkeld. De Iron Gall Ink Website biedt een computersimulatie, die op basis van de huidige toestand van het object, een voorspelling doet voor het object over honderd jaar. 

Boekverpakken

Henk Porck gaf inzicht in de voor- en nadelen van boekverpakken. De effectiviteit van verpakken is voornamelijk afhankelijk van de uitgangsrisico’s, zoals de kwetsbaarheid van het materiaal (verzuring) en het gebruik en bewaarcondities (lucht, vocht, stof). Bij het nemen van een beslissing moet rekening gehouden worden met de nadelige effecten van verpakken: dozen kosten veel opslagruimte en je onttrekt het boek aan het zicht, wat een nadeel is bij het uitvoeren van schade-inventarisaties. Ook hier zijn dezelfde drie vragen van de driehoek leidend. 

Boekverpakken onderzoeksresultaten from Metamorfoze on Vimeo.

Luchtzuivering

Moet een archief of een bibliotheek chemische filters gebruiken om de lucht in depots te zuiveren? Giovanna di Pietro van de Hochschule der Künste in Bern ging in op deze vraag.

Om tot een betere besluitvorming te komen is een model ontwikkeld, met daarin de doelen en mogelijkheden, zoals:

• schade door luchtverontreiniging beperken;
• kosten beperken;
• ecologische impact beperken (de energieconsumptie bij luchtfiltering is hoog);
• rolmodel worden voor andere instellingen.

Voor vier instellingen zijn die doelen naast elkaar gezet en met elkaar vergeleken. De uitkomst was verrassend: de effecten bleken niet of nauwelijks op te wegen tegen de kosten en de ecologische impact van chemische luchtfiltering. 

Werkgroep GezOnd

Het Metamorfoze onderzoekstraject, een samenwerking tussen de Koninklijke Bibliotheek (KB), het Nationaal Archief (NA) en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE, destijds het Instituut Collectie Nederland) startte in 2005, op verzoek van de minister van OCW. De onderzoekers Gerrit de Bruijn (NA), Frank Ligterink (RCE), Birgit Reissland (RCE) en Henk Porck (KB) vormden de Werkgroep GezOnd en voerden het traject uit.