Brievencollectie geconserveerd en beschikbaar voor onderzoek!
Bijna tienduizend brieven uit de wetenschappelijke correspondentie van econoom en Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen (1903-1994) zijn online te raadplegen. Het Metamorfoze-project is uitgevoerd door de bibliotheek van de Erasmus Universiteit Rotterdam (UB-EUR), de instelling waar het Tinbergen Archief berust.
Het online repository omvat brieven uit de periode 1927-1955. Het geeft vrij toegang tot de brieven die Tinbergen zelf geschreven heeft, de uitgaande post. Van de ontvangen brieven zijn vanwege de auteursrechten, alleen de beschrijvingen (metadata) zichtbaar. De scans van deze brieven kunnen op aanvraag in het bibliotheekgebouw worden geraadpleegd.
Hoge stapels langs de wanden
De wetenschappelijke nalatenschap van Jan Tinbergen is ook in fysieke vorm indrukwekkend: 25 strekkende meter, waarvan 15 meter archiefmateriaal en 10 meter boeken uit zijn werkbibliotheek.
Het archief laat prachtig zien hoe een in essentie negentiende-eeuwse aanpak van het wetenschappelijk bedrijf midden jaren ’50 veranderde in een moderne, laat-twintigste-eeuwse. Terwijl Tinbergen zijn stukken aanvankelijk alfabetisch en chronologisch archiveerde, ging hij er medio jaren ’50 toe over te ordenen per onderwerp, zonder onderscheid naar documentsoort: correspondentie, aantekeningen, knipsels, recensies, overdrukken, brochures, pamfletten, teksten van lezingen en losse afleveringen van tijdschriften.
De folio-enveloppen die hij ontving gebruikte hij als omslag voor zijn thematische bundels. Tinbergen was een erudiet man, maar ook een sober levende man – duurzaam avant la lettre. De bundels stapelde hij op langs één van de wanden van zijn studeerkamer. Tot bovenaan toe. Twee andere wanden waren voor zijn boeken en voor de honderden typoscripten en manuscripten – in de diverse versies – van zijn vele wetenschappelijke en journalistieke publicaties, zijn beleidsadviezen en zijn lezingen.
Waarom conservering en digitalisering?
De toestand van vooral de brieven tot midden jaren ‘50 was zeer slecht. In de 24 ordners en 3 mappen waarin deze correspondentie zich oorspronkelijk bevond had roest (van de veelvuldig gebruikte nietjes en paperclips) zijn desastreuze werk gedaan. Ook de mate van verval van het papier zelf was groot: in de praktijk betekende iedere aanraking een verdere verkruimeling, vooral van het doorslagpapier en van het ‘gewone papier’ uit de oorlogsjaren en de periode vlak daarna. Conservering en daarna afzondering was cruciaal om het unieke materiaal niet verloren te laten gaan. Door de brieven te digitaliseren is nu iedereen in staat te zien met welke Grote Geesten Jan Tinbergen correspondeerde.
Waarom nationaal erfgoed?
Jan Tinbergen was, in de woorden van een collega die hem nog gekend heeft, een man ‘die zich overal mee bemoeide’. Een man met een alzijdige belangstelling - voor wie belangstelling echter al gauw een diep gevoelde verantwoordelijkheid betekende. Een verantwoordelijkheid voor de wereld. Als vrijzinnig christen, pacifist en sociaaldemocraat, als natuurkundige, econoom en liefhebber van modellen – de wiskundige vorm waarin je complexe relaties en afhankelijkheden binnen complexe gehelen zichtbaar kunt maken.
In de vroege correspondentie ontmoeten we Tinbergen tijdens de ontplooiing van zijn karakter en van zijn werkzame bestaan. Als dienstweigeraar, promovendus, beginnend geleerde die een internationaal netwerk van contacten opzet, discucieert hij over de kernvraag hoe je via de wiskunde greep kunt krijgen op de realiteiten binnen het economisch leven.
We zien ook waarom de stap naar betrokkenheid bij de politieke aspecten van de samenleving niet kan uitblijven, en hoe zijn oriëntatie op de wereld zich ontwikkelt parallel aan de vorderingen die hij maakt met zijn economische modellen; we zien hoe hij handelt in de oorlogsjaren, en hoe hij in de jaren daarna een gerespecteerd adviseur wordt van regeringen en van de Verenigde Naties.
In de jaren tussen 1927 en 1955 zijn schriftelijke contacten onder wetenschappers nog het medium voor het uitwisselen van ideeën en standpunten – voordat men deze uitspreekt tijdens congressen of andere bijeenkomsten. Gelukkig maar, want nu kunnen we volgen hoe een bevlogen jonge geleerde uit Nederland geestelijk grenzen over gaat.
Jan Jüngen – projectleider ‘Conservering Archief Jan Tinbergen – de correspondentie 1927-1955’
https://tinbergenletters.eur.nl/
