Het Zeeuws Archief conserveert en digitaliseert archieven van negen Zeeuwse families uit 1462-1983. Deze families behoorden eeuwenlang tot de bestuurlijke en maatschappelijke elite. Iedere familie heeft op zijn manier een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis op lokaal, nationaal en internationaal niveau. Eind 2023 komt het archief online via de website van het Zeeuws Archief.
De families waren bestuurlijk betrokken bij de grote handelscompagnieën zoals de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC), de West-Indische Compagnie (WIC) of de Middelburgsche Commercie Compagnie (MCC). Ze waren lid van de verschillende stadsbesturen, bekleedden functies binnen de provinciale en nationale politiek en hadden hun eigen handelsactiviteiten. De archieven zijn voortgekomen uit het werkzame, openbare leven van de leden van de diverse families, maar ook uit het kleinschalige en besloten privé leven. Ze bevatten stambomen en genealogische aantekeningen, met illustraties van familiewapens, vaak met prachtige afbeeldingen en kleuren.
Familie de Huybert (1512-1732)
Dit archief is vooral afkomstig van Pieter de Huybert, secretaris en later raadspensionaris van Zeeland. Tevens had hij zitting in de Raad van State. Het archief is interessant door de verschillende buitenlandse missies die Pieter de Huybert op last van de Staten van Zeeland heeft ondernomen. Zo bevat het archief documenten over diplomatieke reizen naar Zweden, Polen en Denemarken.
Familie Schorer (1547 – 1983)
De familie Schorer is een regentenfamilie die vooral in Zeeland een belangrijke rol heeft gespeeld. Het archief geeft een prachtig beeld van de bestuurlijke verhoudingen binnen Zeeland. Jacob Hendrik Schorer was burgemeester van Middelburg in 1809, toen Walcheren zwaar onder vuur kwam te liggen in de strijd tussen de Engelse en Franse strijdkrachten. Hij beschreef de gebeurtenissen in een dagboek, wat een uniek inzicht biedt in de machtsstrijd op het eiland.
Familie Mathias Pous – Tak van Poortvliet (1386) (1492 – 1944)
Verschillende leden van de familie Pous – Tak van Poortvliet hebben een belangrijke rol gespeeld binnen zowel de VOC als de WIC. Pieter Pous (1777 – 1851) was beheerder van de archieven van de voormalige VOC en WIC. In die hoedanigheid ontdekte hij in 1836 een journaal van de expeditie van Jacob Roggeveen. Enkele leden van de familie speelden een rol in de landelijke politiek. Als minister van Binnenlandse Zaken pleitte Joannes Pieter Roetert Tak van Poortvliet in 1892 voor een verruiming van het kiesrecht.
Familie Van Doorn (1582) (1595 – 1929)
Abraham van Doorn, geboren in 1760, was de vierde generatie die leefde en werkte in Essequebo. De contacten met West-Indië maken dan ook een belangrijk onderdeel uit van het archief. Zijn zoon, Hendrik Jacob, begon zijn carrière in Zeeland op enkele belangrijke bestuurlijke posten. Hij zou doorgroeien tot minister van Binnenlandse Zaken, Secretaris van Staat en Vicepresident van de Raad van State. Hij stond in nauwe relatie met het hof van Willem I. Het archief is de neerslag van een familie die niet alleen in de nationale politiek van belang was, maar ook internationaal.
Families Spoors en Sprenger (1634) (1695 – 1945)
De firma Spoors en Sprenger was een familiebedrijf dat handelde in slaafgemaakten. Vanuit Middelburg dreef het familiebedrijf in de 18e eeuw handel op West-Indië. Het archief bevat correspondentie, dagboeken, tekeningen en andere documenten die van groot belang zijn voor de geschiedenis van de plantages en de slaafgemaakten die daar werkten. Naast de zakelijke stukken bevat het archief documenten over het dagelijks leven in de kolonie.
Familie Sprenger (1771 – 1974)
Dit archief heeft raakvlakken met het bedrijfsarchief Spoors en Sprenger, maar het bevat meer de persoonlijke aspecten van de familie. In 1885 liet het echtpaar Sprenger – de Bruijn de nu nog bestaande villa ‘Duinenburg’ in Domburg bouwen. Het archief bevat ook kasboekjes en andere financiële zaken.
A.A. Brown, Veere, (1734) (1752 – 1784)
Adriaan Anthony Brown, geboren en getogen in Veere, verbleef acht jaar als officier van justitie in de Nederlandse kolonie Essequebo en Demerarij, het tegenwoordige Brits Guyana. Het archief bestaat voornamelijk uit stukken die Brown heeft opgemaakt en ontvangen in zijn koloniale tijd. Het geeft een beeld van een belezen, avontuurlijk, zorgvuldig en enigszins verbitterd man. Hij was eigenaar van de plantage ‘de Philantropica’ in Essequebo .
Familie Mauritz (1748 – 1791)
In de 18e eeuw bekleedden Bernard en Johannes Mauritz verschillende bestuursfuncties in Vlissingen. In die hoedanigheid maakten ze talloze afschriften van de notulen van de raad. Vanwege het feit dat het stadsarchief van Vlissingen in 1809 verloren is gegaan, is het archief van de familie Mauritz van groot belang.
Familie Clijver (1750 – 1804)
Net als in het archief Mauritz bevinden zich bij het archief Clijver stukken die betrekking hebben op het bestuur van Vlissingen in de 18e eeuw. Heel bijzonder zijn de stukken over de admiraliteit van Zeeland. Vanaf het einde van de 16e eeuw tot 1795 heeft Vlissingen een admiraliteitswerf gehad die ingericht was voor zowel de bouw, het onderhoud als het voorzien van de uitrusting van oorlogsschepen. De documenten in dit archief geven meer informatie over de laatste periode van de admiraliteitswerf in Vlissingen.
Rijke bron voor onderzoek van overzeese handel tot politiek
Er zijn regelmatig Nederlandse en buitenlandse onderzoekers die delen uit de familiearchieven raadplegen. De overzeese handel in de 17e en 18e eeuw wordt veel onderzocht, maar ook politieke aangelegenheden en tal van andere onderwerpen uit deze archieven.
Ook over het slavernijverleden, en de rol die Nederland daarin vervuld heeft, is veel te vinden in de familiearchieven. De families waren vaak betrokken bij de VOC en/of de WIC en ze hadden overzeese plantages in hun bezit. In de archieven van Spoors en Sprenger, maar ook die van A. A. Brown, zitten talloze stukken die een beeld schetsen van het leven op een plantage.
- Meer archieven over het slavernijverleden vindt u op de speciale themapagina van het Nationaal Archief.
