Is het noodzaakzakelijk om boeken te verpakken na digitalisering? Zo ja, wat is dan de beste wijze? Dat is een belangrijke vraag binnen het Metamorfoze Boeken-, Kranten- en Tijdschriftentraject (BKT).
Drie vragen centraal
Omdat eerder onderzoek naar verpakking nog geen praktisch advies had opgeleverd is aan de Werkgroep GezOnd (Gezamenlijk Onderzoeksprogramma Conservering KB-NA-RCE) gevraagd om een concrete verpakkingsrichtlijn op te stellen. In het adviesrapport staan drie vragen centraal. Om de behoudswinst van verpakking goed in te kunnen schatten moeten deze beantwoord worden.
Drie kernvragen hangen samen met (1) het uitgangsrisico van de collectie, (2) de effectiviteit van verpakking om dit risico te reduceren, en (3) de onbedoelde, mogelijk negatieve, effecten (neveneffecten) van het verpakken. Onderzoek binnen het GezOnd-programma heeft tot het inzicht geleid dat beantwoording van deze drie vragen cruciaal is voor de besluitvorming bij èlke voorgenomen conserveringsbehandeling.
Triple yes
In theorie kan het verpakkingsadvies van Metamorfoze aan de instellingen die deelnemen aan het BKT-traject bestaan uit het voorstellen van een ‘triple yes’ beslissing: verpakken van boeken na digitalisering is alleen aanbevolen als er voor het betreffende materiaal (1) een groot uitgangsrisico is [‘yes-1’], (2) de voorgenomen verpakkingswijze dit risico significant vermindert [‘yes-2’] en (3) de neveneffecten van de verpakking klein/acceptabel zijn [‘yes-3’]. Er is ook een meer praktische benadering waarbij een beslissingsmodel gebruikt wordt. In dit model is naast verpakking ook de optie opgenomen voor conservering (restauratie/ontzuring), als (aanvullende) maatregel om het risico van schade te verminderen.
Keuzes maken
Voor een ‘triple-yes’ benadering of de toepassing van het beslissingsmodel is kennis en inzicht vereist: de keuze al dan niet verpakken en de soort verpakking zal moeten worden afgestemd op de bestaande en de te verwachten schade, de effectiviteit en de neveneffecten van de verpakkingsmogelijkheden. In de praktijk zal de benodigde deskundigheid niet altijd bij elke instelling aanwezig zijn. In het rapport staat daarom de aanbeveling om bij het maken van een keuze de adviseurs van Metamorfoze een ondersteunende rol te laten spelen.
Henk Porck, onderzoeker Koninklijke Bibliotheek
