Papier verzuurt, verkleurt, wordt bros en verpulvert uiteindelijk helemaal. Dat geldt vooral voor papier dat gemaakt is van houtpulp. Begin jaren negentig van de vorige eeuw kwam uit inventarisaties naar voren dat papier in Nederlandse bibliotheken direct bedreigd werd, en dan met name papier uit de periode 1840-1950. Dat was in 1997 aanleiding om het programma Metamorfoze op te richten. Op 13 mei 1997 startte het programma onder de naam Metamorfoze, het Nationaal Programma voor Conservering van Bibliotheekmateriaal. Het was het begin van de strijd tegen het (autonoom) verval van papieren documenten in bibliotheken.
125 miljoen pagina’s op film en digitaal
Twintig jaar verder kijken we terug op een indrukwekkende prestatie. Dankzij Metamorfoze zijn meer dan 125 miljoen pagina’s Nederlands papieren erfgoed geconserveerd. De eerste tien jaar gebeurde dit door het materiaal op microfilm te zetten, daarna is Metamorfoze overgegaan op het digitaliseren. Zo’n 150 Nederlandse erfgoedinstellingen hebben Metamorfoze weten te vinden voor projectaanvragen en honderden archieven en collecties zijn inmiddels verfilmd en /of gedigitaliseerd. Omdat de informatie van het origineel op een andere drager is overgezet hoeft het origineel niet langer geraadpleegd hoeft te worden en wordt daardoor beter bewaard.
Het begin
Bij de start in 1997 was duidelijk dat er vele jaren nodig zouden zijn voor de realisatie van het programma. Metamorfoze richtte zich in het begin op een kerncollectie van 580.000 boeken, 5.000 krantentitels, 18.000 tijdschrifttitels en 1.000.000 bladen handschriftelijk materiaal. Er kwamen vervolgtrajecten voor meer materiaal en voor collecties van cultureel en internationaal belang.
Samenwerking met het Geheugen van Nederland
In 2001 kon Metamorfoze dankzij nieuwe financiering door het Ministerie van OC&W het programma verbreden door samen te werken met het Geheugen van Nederland. In totaal zijn er 25 Metamorfoze-collecties beschikbaar gekomen op de Geheugen-website, variërend van prentenboeken en schoolboekjes tot de oude toneelaffiches van de Rotterdamsche Schouwburg en de muziekhandschriften van de Nederlandse componist Alphons Diepenbrock (1862-1921).
Metamorfoze ook voor archieven
Sinds 2005 zijn de Koninklijke Bibliotheek en het Nationaal Archief actief gaan samenwerken om vervolgprojecten voor archieven te kunnen realiseren. Metamorfoze conserveerde al archieven, maar dat waren particuliere archieven van bijvoorbeeld schrijvers, geleerden, uitgevers, genootschappen, organisaties of verenigingen. Bij het conserveren van archieven kreeg Metamorfoze te maken met andere schadesoorten. In archieven is niet de verzuring van het papier de grootste bedreiging, maar is het vooral inktvraat en kopervraat dat de geschreven documenten aantast.Sinds 2014 ligt de uitvoering van het archieventraject volledig bij Bureau Metamorfoze.
Hofleverancier voor Delpher
Sinds 2011 digitaliseert Metamorfoze in samenwerking met de Koninklijke Bibliotheek miljoenen pagina’s boeken, kranten en tijdschriften om beschikbaar te stellen op Delpher. De afgelopen zes jaar zijn ruim 33 miljoen pagina’s goedgekeurd om gedigitaliseerd te worden. Deze pagina’s komen van ruim vijftig verschillende erfgoedinstellingen.
Van verval naar behoud
In twintig jaar tijd is er veel veranderd. De digitale ontwikkelingen hebben een ongekende vlucht genomen. Metamorfoze zet zich nog altijd in als conserveringsprogramma, maar tegenwoordig is het online beschikbaar stellen van het gedigitaliseerde materiaal een niet meer weg te denken onderdeel van het traject. Metamorfoze is nog niet klaar. Aan de hand van nieuwe inventarisaties voor boeken, kranten en tijdschriften uit de periode 1840-1960, en het overzicht van grote archieven van nationale betekenis is er een werklijst voor de komende jaren. Samen met de Koninklijke Bibliotheek en Nederlandse erfgoedinstellingen zorgt Metamorfoze voor het verder conserveren en digitaliseren van het Nederlandse papieren erfgoed. Kwetsbaar papier blijft op die manier voor de toekomst behouden.
Feest voor 20 jaar Metamorfoze
Op 7 november 2017 organiseren we een feestelijke bijeenkomst om het 20-jarig bestaan van Metamorfoze te vieren. Noteer alvast de datum. Wilt u op de hoogte blijven? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief.
Lees meer:
