Een van de grootste particuliere verzamelaars van verzetsbladen en illegale pers in Nederland, André de Rijck, stelt 406 titels uit zijn collectie beschikbaar voor digitalisering door Metamorfoze. Dit is een uniek project binnen het krantentraject: nog niet eerder heeft een privépersoon bladen in bruikleen gegeven. De titels worden de komende jaren gedigitaliseerd en zijn daarna te vinden in Delpher, als uitbreiding van de al bestaande collectie illegale pers.
We spraken met André de Rijck over het ontstaan van zijn bijzondere privécollectie.
De grenzen van De Rijcks verzamelgebied zijn door de jaren heen steeds verschoven: langzaam is een diversiteit aan kranten, boeken en andere documenten uit en over de Tweede Wereldoorlog ontstaan. De aanleiding voor het verzamelen van illegale pers was heel persoonlijk. Na het overlijden van zijn vader ontdekte De Rijck op de zolder van zijn ouderlijk huis een grote kist met illegale kranten uit Leiden en omgeving. Daaronder bevond zich ook de illegale krant die zijn vader thuis met een vriendengroep maakte, Herrijzend Nederland. Zijn vader heeft daar met De Rijck zelf nooit over gesproken, maar via familie en vrienden is hij meer te weten gekomen.
Het verhaal van Herrijzend Nederland is exemplarisch voor veel illegale kranten uit de Tweede Wereldoorlog. De Rijcks vader was bij de scouting in Leiden verantwoordelijk voor het clubblad. Die ervaring hielp bij het opzetten van een illegale krant in februari 1944. Daarvoor leverden lokale boekhandelaren papier, inkt en een stencilmachine. Het blad werd eerst op klein formaat afgedrukt en groeide naar formaat folio. Ook de oplage groeide, van ongeveer zestig tot mogelijk duizenden exemplaren.
De krant werd aanvankelijk thuis gedrukt, maar na een waarschuwing voor een inval verplaatste het werk zich naar het stadhuis in Leiderdorp. Een Russischsprekend lid van de groep bracht nieuwe informatie door berichten van radio Moskou te vertalen. De verspreiding vond plaats via vaste distributiepunten, onder andere bij een kapper.
Vanwege de grote risico’s die aan het maken van de illegale kranten verbonden waren, is het moeilijk om de geschiedenis tot in detail te achterhalen. Zo werden in het colofon meestal schuilnamen gebruikt en is bewaard gebleven administratie uiterst zeldzaam. Het standaardwerk over illegale pers, De ondergrondse pers 1940-1945 van Lydia Winkel, is in 1989 voor het laatst herzien en uitgebreid door Hans de Vries. Gelukkig kan Metamorfoze altijd een beroep doen op De Rijck wanneer er vragen zijn over titels, edities of looptijden.
De makers van de illegale bladen verdienen volgens De Rijck een zo groot mogelijk publiek. Hij vindt het dan ook belangrijk dat met deze aanvulling de verzameling online bronnen van de illegale pers weer completer wordt.
André de Rijck verstuurt een nieuwsbrief voor verzamelaars en belangstellenden in de geschiedenis van de illegale pers in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Stuur bij interesse een e-mail naar andrederijck@kpnmail.nl.
