Het Museum Volkenkunde in Leiden heeft een collectie van 134 schilderijen en tekeningen uit Noordwest-India (Noord-Punjab en Himachal Pradesh bekend als de heuvels van Punjab of Pahari). De kunstwerken zijn afkomstig uit de voormalige collectie van Jean-Philippe Vogel.
Hij was een vooraanstaand Nederlands sanskritist en epigraaf, die van 1901 tot 1910 de functie bekleedde van hoofdinspecteur van de Northern Circle of the Archaeological Survey of India. Van 1910 tot 1912 was hij waarnemend directeur-generaal. De werken op papier komen vooral uit de achttiende en negentiende eeuw en bestrijken een breed scala aan onderwerpen uit de hindoeïstische cultuur, zoals heldendichten, poëzie en portretten van heersers en historische figuren. De collectie laat de geschiedenis en tradities van de regio zien en de technieken en het grote vakmanschap van Pahari-kunstenaars.
Het Metamorfoze onderzoeksproject van Amélie Couvrat Desvergnes voor deze collectie, dat liep van 2019 tot 2022, concentreerde zich op twee aspecten: enerzijds onderzoek naar de materialiteit van deze objecten door studie van de gebruikte papieren, anderzijds hun conservering om ze te kunnen hanteren, onderzoeken en exposeren.
Het resultaat zijn twee documenten die kunnen worden gebruikt door conservatoren, curatoren en onderzoekers die niet-westerse werken op papier bestuderen en behandelen.
Protocol voor het kenmerken van handgeschept papier zonder watermerk
Het protocol is ontstaan uit de constatering dat professionals die in contact komen met werken op papier zeer beperkte kennis van het materiaal hadden. Eerdere protocollen werden voornamelijk ontwikkeld voor westers papier met een watermerk. Aangezien Aziatisch papier geen watermerk heeft, is het moeilijk om ze te analyseren, te classificeren en te dateren. Academische studies hebben zich voornamelijk gericht op de representaties, inhoud en stijlen van Zuid-Aziatische kunstwerken. Er is echter zeer weinig bekend over het medium van deze werken, namelijk papier. Dat geldt voor alle papieren objecten zonder watermerk. Dit protocol kan dus voor elk project gebruikt worden. Het protocol omvat een macroscopisch en microscopisch onderzoek, met een handleiding voor het maken van monsters voor het papieronderzoek.
- Protocol for Characterising Non-Watermarked Handmade Paper (PDF in English)
Richtlijnen voor de conservering van niet-westerse werken op papier
De richtlijnen zijn ontwikkeld voor objecten die gedecontextualiseerd zijn en niet tot onze normatieve westerse cultuur behoren. Met de richtlijnen zijn deze beter te behandelen en te conserveren. Werken op papier die niet bedoeld waren om ze duurzaam in een museale context te bewaren, vereisen een specifieke methodologie om ze beter te analyseren. Door het analyseren van het verval kun je een diagnose stellen en een conserveringsplan maken. Elk onderdeel in de richtlijnen is geïllustreerd met concrete voorbeelden uit het project over Pahari-werken in Museum Volkenkunde.
- Guidelines for the conservation of non-Western works on paper (PDF in English)
Met dank aan:
- Metamorfoze NL
- Museum Volkenkunde, Priya Swamy, Margrit Reuss, Cindy Zalm en het team van Collecties
- Mark Nesbitt and Erin Messenger (Kew Garden)
- Agnieskza Helman-Wazny (Centre for the Study of Manuscript Cultures Hamburg)
- Leïla Sauvage (UvA, Rijksmuseum)
- Boumesteer Foundation
Amélie Couvrat Desvergnes
Independent paper and book conservator & researcher
