Aafke Weller (papierrestaurator) en Mette Peters (animatiespecialist) zijn nu ruim een jaar bezig met hun onderzoek naar conservering voor animatie-artwork bij het EYE Filmmuseum. Het resultaat van dit project verschijnt eind december in de vorm van een advies, een online schadeatlas en een gestandaardiseerde lijst met vaktermen.
‘We zijn begonnen met heel veel data verzamelen. De collectie is ontsloten op inhoudelijk niveau, maar over de materiële samenstelling en de conditie van de collectie is niets bekend. PI-studenten van de Universiteit van Amsterdam, Fleur van der Woude en Juliet Baines, hebben ons daarbij geholpen. Van de 27 meter aan materiaal hebben we zo’n 8 meter (30%) bekeken en beschreven. Het animatie-artwork bestaat uit papier en kunststoffolies die onder andere zijn beschilderd met verschillende verfsoorten. We hebben genoteerd wat de samenstelling van het archief is, welke materialen erin voorkomen, wat de conditie is en of er aantekeningen van de maker op het materiaal aanwezig zijn.’
Dozen uitpakken
Alles is in dozen verpakt, het meeste zit nog in de doos zoals het ooit bij het Eye is binnengekomen. Slechts een deel is omgepakt in zuurvrije dozen met tussenvellen. De onderzoekers kijken uiteraard goed, maar ze ruiken ook. De geur zegt veel over de aard en conditie van de kunststof. De cels (kunstsoffolies met een beeldlaag in verf of ander materiaal) geven de meeste problemen. Het betreft veelal cellulose acetaat, een materiaal dat aan autokatalytisch (een chemische reactie die versterkt wordt door het product van diezelfde reactie) verval onderhevig is. Daarnaast plakken de verflagen aan de cels, of aan de tussenschietvellen, en ontstaat er wel eens schade bij het loshalen. Een deel van de collectie is hierdoor niet raadpleegbaar.
De onderzoekers waren benieuwd naar andere instellingen die animatie- artwork bewaren, om van hen te leren en kennis uit te wisselen. Daarvoor moesten ze naar het buitenland, in Nederland is Eye de enige instelling met een dergelijke collectie. Aafke en Mette hebben contact gelegd met instellingen in Frankrijk, Duitsland, Engeland en Amerika. De meest actieve instelling op dit gebied is de Disney Research Library in Los Angeles, die samenwerken met het Getty Conservation Institute. De vakgenoten in het buitenland willen graag kennis delen en zich inzetten om met elkaar het vak verder te ontwikkelen.
Disney Studio’s
Het archief van Disney bestaat – net als de collectie in Eye – uit animatietekeningen en achtergronden op papier en kunststoffen beschilderd met verf die door Disney zelf is ontwikkeld. De verf is een soort gouache, maar de samenstelling houden ze geheim. Hun verzameling is heel specifiek, maar veel van de kennis is ook voor andere collecties waardevol. Het onderzoek van het Getty Conservation Institute voor Disney richt zich onder andere op wat de beste bewaaromstandigheden zijn voor de kunststoffen en de verflaag. Disney digitaliseert ook animatietekeningen. Ze gebruiken de scans voor interne raadpleging, voor inspiratie en eventueel hergebruik in de productie van nieuwe animatiefilms. Disney heeft software ontwikkeld waarmee ze animatie-tekeningen digitaal nieuw leven in kunnen blazen. Zo ontstaan nieuwe animaties die zelfs door de maker nooit zijn gezien want die zag zijn eigen schetsen alleen in beweging door ze te flippen (met de hand).
Unieke collectie van EYE
‘In tegenstelling tot de collectie van Disney, is het materiaal in de collectie van Eye heel divers. Behalve de kunststoffen komen we ook veel papier tegen. Door de survey van afgelopen jaar weten we meer van de samenstelling. Maar het is voor ons echt pionieren. We zijn nog bezig met het uitzoeken hoe we het materiaal het beste kunnen bewaren en welke termen we kunnen gebruiken in de beschrijvingen. Het inventariseren is omslachtig.’
‘Het contact met de internationale vakgenoten is heel stimulerend. Er is veel animo om kennis op te doen en te delen. We organiseren daarom een expertmeeting in november dit jaar, ook met als doel om een gezamenlijke onderzoeksagenda op te stellen. Om het netwerk te onderhouden willen we samen met onze partners een internationaal platform creëren.’
Door de collectie te ontsluiten krijgt deze meer bekendheid en kunnen meer mensen er gebruik van maken. Het materiaal van het Eye bevat vele bijzondere stukken. Uniek materiaal, heel oud, van bijzondere makers zoals Paul Driessen en Børge Ring, experimenteel en geheimzinnig werk meer in de richting van autonome kunst.
Het onderzoek van Aafke en Mette in het kader van Metamorfoze is een belangrijke stap, en geeft een goede basis voor vervolgstappen.
Meer informatie
Aafke en Mette houden een blog bij: http://www.materialsinmotion.nl/
Voor dit onderzoek werken Aafke en Mette samen met:
- Getty Conservation Institute, Los Angeles (USA)
- Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed
- The Academy Archives, Los Angeles (USA)
- Musée du Film d’Animation, Annecy (FR)
- Deutsches Institut für Animationsfilm, Dresden (DE)
- British Film Institute, Londen (UK)
- Universiteit van Amsterdam
- Disney Research Library, Los Angeles (USA)
- Cinémathèque Française, Parijs (FR)
- Universiteit van Groningen
- University of Southern California, Los Angeles (USA)
- University College London, Londen (UK)
